Verkiezingscolumn ExpEx: Veranderingen waar de jeugdzorg niet op kan wachten

 

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vroeg Jeugdzorg Nederland aan ervaringsdeskundigen in de jeugdzorg welke thema’s volgens hen belangrijk zijn tijdens de komende verkiezingen en wat hun wensen zijn voor een nieuw kabinet. In deze column vertelt Mannus Boote, landelijk coördinator bij Stichting ExpEx, over veranderingen waar de jeugdzorg volgens hem niet op kan wachten. 

Beste kandidaat-Kamerleden,

Jullie staan voor keuzes die de toekomst van bijna een half miljoen jongeren in de jeugdzorg bepalen. Ervaringsdeskundigen zouden een boekwerk kunnen vullen met welke verbeteringen nodig zijn, maar ik beperk me nu tot drie belangrijkste punten: schrap de harde grens van 18 jaar, kies voor liefdevolle jeugdzorg in plaats van vrijheidsbeperking, en borg de inspraak en participatie van jongeren. Na jaren van mooie woorden is het tijd voor daden! Jullie kunnen nu het verschil gaan maken.

Haal de harde leeftijdsgrens van 18 uit de Jeugdwet

Hoewel de hersenen van jongeren pas rond hun 25e volgroeid zijn en zij gemiddeld pas na hun 23e uit huis gaan, zegt de wet tegen jongeren in kwetsbare situaties dat de steun stopt op hun 18e verjaardag. Dat is alsof je de steigers weghaalt terwijl het fundament onder het huis nog niet af is.

Juist in deze levensfase zijn de risico’s op mentale problemen het grootst. Ook dit jaar laat de ETHOS-telling een zorgwekkend beeld zien: één op de drie dakloze mensen is jonger dan 27 jaar. En er zijn aanwijzingen dat van de jongeren die jeugdhulp met verblijf kregen, één op de vijf uiteindelijk op straat belandt.

De wet maakt verlengde jeugdzorg mogelijk, maar dit gebeurt nauwelijks. Daarom pleit ExpEx er al jaren voor dat de ondersteuning pas stopt als de basis op orde is: support, wonen, school & werk, inkomen en welzijn. Zolang de pijlers voor bestaanszekerheid van de Big 5 niet stabiel zijn, moet jeugdhulp kunnen doorlopen als de jongere dat wil. Stop met redeneren vanuit regels; begin bij wat jongeren nodig hebben om zelfstandig te worden.

Investeren in de Big 5 bespaart later kosten en krijgt brede steun binnen de sector, zoals de brede Big 5 coalitie aantoont. In maart boden zij deze blauwdruk voor een motie aan Kamerleden aan. Niets hoeft jullie tegen te houden om er de komende kabinetsperiode eindelijk werk van te maken!

Kies voor verbondenheid in plaats van vrijheidsbeperking

Jongeren die in de jeugdhulp opgroeien, weten dat het verschil wordt gemaakt door mensen die nabij blijven, ook als het moeilijk wordt. Een liefdevolle jeugdzorg vraagt gelijkwaardigheid, relationeel werken en lef.

Echte veiligheid ontstaat niet door sloten op deuren, controle en vrijheidsbeperking, maar door voorspelbaarheid en aandacht. Voorkom dat jongeren worden gestraft voor tekortkomingen van het systeem.

Vrijheidsbeperking beschermt jongeren niet. Afzondering en camera’s vergroten juist het gevoel van onveiligheid. Wij willen dat het “nee, tenzij” beginsel overeind blijft. Vrijheidsbeperking mag niet een nieuwe norm worden, maar enkel als grote uitzondering gebruikt worden.

Dus pleiten wij voor het verwerpen van het wetsvoorstel dat meer vrijheidsbeperking toestaat. Kijk naar landen als Canada, waar trauma-informed care hertraumatisering voorkomt. En neem Noorwegen als voorbeeld, waar liefde en gelijkwaardige bejegening wettelijk zijn vastgelegd. Maar zonder dat dit in onze wet geborgd is, werken we gelukkig al wel samen met jeugdzorgaanbieders, gemeenten en de overheid aan meer liefdevolle jeugdzorg.

Veranker jongerenparticipatie en regel structurele financiering

Jongeren weten precies waar beleid niet aansluit op hun leven, en ervaringsdeskundigen bouwen bruggen tussen leefwereld en systeemwereld. Artikel 12 van het Kinderrechtenverdrag geeft ook aan dat jongeren het recht hebben actief mee te praten, maar in de praktijk zien wij veelal nog dat jongerenparticipatie afhankelijk is van wie dit een warm hart toedraagt en de waarde van gelijkwaardige samenwerking met jongeren ervaren heeft.

Daarom is een kader voor jongerenorganisaties nodig, waarin zij samenwerken, ontwikkelen en structureel worden gefinancierd, vergelijkbaar met het PGO-kader voor patiëntenorganisaties. Al vanaf 2021 hebben we Kamerleden een brief en vragen gestuurd. Echter verbetert de steun voor organisaties niet maar verslechtert het alleen maar.

Zonder structurele inbedding blijft beleid blind voor wat jongeren écht ervaren. Maar wie echt gelooft in ervaringskennis en jongerenparticipatie, moet dit duurzaam verankeren. Put your money where your mouth is!

Met strijdbare en hoopvolle groet,

Namens jongeren met ervaringskennis uit de jeugdzorg,

Mannus Boote, Stichting ExpEx

Over ExpEx

Stichting ExpEx is een organisatie die zich inzet voor het belang van ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg. In lokale communities delen zogeheten Experienced Experts hun ervaringen en worden zij getraind om deze in te zetten om andere jongeren te ondersteunen en de jeugdzorg te verbeteren. Stichting ExpEx werkt hiervoor samen met hulpverleners, beleidsmakers en onderzoekers, en behartigt de belangen van jongeren bij instellingen en in de politiek op basis van collectieve ervaringskennis.

---